AMASYA TAMİMİ

“21-22 HAZİRAN 1919 AMASYA GENELGESİ ANISINA”



Ulusal egemenliğe dayanan, tam bağımsız Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerini oluşturan ilk kuruluş belgesi olması nedeniyle de Amasya Genelgesi'nin Türk tarihinde ayrı bir yeri ve önemi vardır.

12 Haziran 1919'da Amasya'ya geçen Mustafa Kemal ve arkadaşları Hüseyin Rauf Orbay, Refet Bele ve Fuat Cebesoy birlikte Amasya Genelgesini hazırladılar. Bildiri, Erzurum'da 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir'e sunuldu. O'nun da onayının alınmasından sonra, bildiri, 22 Haziran 1919'da tüm mülki amir ve askeri komutanlara telgrafla Abdurrahman Rahmi Efendi tarafından ulaştırıldı.+
Amasya Genelgesinin Önemi1. Türk inkılabının ihtilal safhası başlamıştır.2. Kurtuluş Savaşı'nın gerekçesi, amacı ve yöntemi belirlenmiştir. 3. İlk kez milli egemenliğe dayalı bir yönetimden bahsedilmiştir. 4. İstanbul Hükümeti ilk kez yok sayılmıştır. 5. Türk Milleti hem İstanbul'a hem de işgalci güçlere karşı mücadeleye çağırılmıştır. 6. Kurtarıcı olarak görülen padişah, hilafet, manda ve himaye düşüncesinin yerini millet ve millyetçilik düşüncesi almıştır. 7. Üstü kapalı olarak "Temsil Kurulu"'nun oluşturulmasından bahsedilmiştir. 8. Mustafa Kemal padişah tarafından kendisine verilen yetkiyi aşmıştır. 9. Direniş esasları ilk defa Amasya'da yazılı bir ilke haline getirilmiştir.

Bir ihtilal bildirisi niteliği taşımaktadır. Mustafa.Kemal amasya genelgesini 3.ordu müfettişi sıfatı ile imzalamıştır.Sivas'ta bir kongre toplanacağı amasya genelgesinde belirtilmiştir(her ilden halkın güvenini kazanmış 3 delege acil olarak sivasa gönderilecektir)Amasya Tamimi’nin imzalandığı yer; SARAYDÜZÜ KIŞLASI (Kışlay-ı Hümayun)Mutasarrıf Mehmet Kemal Bey’in önderliğinde, Osmanlı şehzadelerinin eski sarayı yerine “Kışlay-ı Hümayun”veya diğer bir ismi ile “Saraydüzü Kışlası” 1900 yılında yaptırılmıştır.1919 yılında 5.Kafkas Fırkası’nın karargâhı olan Kışla, 12 Haziran 1919’da Amasya’ya gelen Mustafa Kemal Paşa ve beraberindeki askerî erkanın ikâmet yeri olmuştur. Milli Mücadelenin o zor günlerinde çok önemli kararlar alınıp görüşmeler yapılmıştır. 21-22 Haziran 1919 gecesi, sabaha kadar devam eden müzakereler sonunda kararlaştırılan ve 9.Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa, 20.Kolordu Kumandanı Ali Fuat Paşa ile birlikte eski Bahriye Nazırı Hüseyin Rauf Bey tarafından imzalanan AMASYA TAMİMİ’nin bütün dünyaya duyurulduğu yer olması bakımından yakın tarihimizde önemli bir mekân durumuna gelmiştir.1922’de Amasya ve çevresinde huzuru bozan Ermeni, Rum-Pontos eşkıyaları ve asker kaçaklarının faaliyetlerini ortadan kaldırma görevini üstlenen Merkez Ordusu’nun karargâhı oldu.1930 yıllarından sonra önemini kaybetmiş, 1935’te kısmen, 1944 yılında da tamamen yıktırılmıştır. Yerine askeri lojman, doğu bölümünde de, Subay Orduevi yaptırılmıştır.1986 yılında, isminin düşündürdüğünün aksine, heyelan belirtilerinin tespiti üzerine Orduevi boşaltıldı ve yıktırıldı.Türkiye Cumhuriyeti'nin doğum belgesi olarak nitelenen "Amasya Genelgesi" nin imzalandığı bu tarihi bina heyelan dolayısıyla eski yerine yapılamadığı için hatırasına binaen Bahçeleriçi Mahallesinde belirlenen müsait bir alanda yeniden inşaasına başlanmıştır.NUTUKTA VERİLEN ÖZETİ1-VATANIN TAMAMİYETİ, MİLLETİN İSTİKLALİ TEHLİKEDEDİR.2-HÜKUMET-İ MERKEZİYE DERUHTE* ETTİĞİ MESULİYETİN İCABATINI İFA EDEMEMEKTEDİR. BU HAL MİLLETİMİZİ MADUN* TANITTIRIYOR.3-MİLLETİN İSTİKLALİNİ YİNE MİLLETİN AZİM VE KARARI KURTARACAKTIR.4-MİLLETİN HAL VE VAZ'INI DERPİŞ ETMEK* VE SADA-YI HUKUKUNU* CİHANA İŞİTİRMEK İÇİN HER TÜRLÜ TESİR VE MURAKABEDEN*AZADE* BİR HEYET-İ MİLLİYENİN VÜCUDU ELZEMDİR.5-ANADOLU'NUN HER CİHETLE EN EMİN MAHALLİ OLAN SİVAS'TA MİLLİ BİR KONGRENİN SERİAN* İNİKADI* TAKARRÜR* ETMİŞTİR.6-BUNUN İÇİN TEKMİL VİLAYETLERİN HER LİVASINDAN MİLLETİN İTİMADINA MAZHAR ÜÇ MURAHHASIN SÜRATLE YETİŞMEK ÜZERE HEMEN YOLA ÇIKARILMASI İCABETMEKTEDİR.AMASYA TAMİMİ’NİN TAM METNİ1-VATANIN TAMAMİYETİ VE MİLLETİN İSTİKLÂLİ TEHLİKEDEDİR. HÜKUMET-İ MERKEZİYE, İTİLAF DEVLETLERİNİN TESİR VE MURAKABESİ ALANDA BULUNDUĞUNDAN, DERUHTE ETTİĞİ MESULİYETİN İCABINI İFA EDEMEMEKTEDİR. BU HAL MİLLETİMİZİ MADUN TANITIYOR. MİLLETİN İSTİKLALİNİ YİNE MİLLETİN AZİM VE KARARI KURTARACAKTIR. MİLLETİN, HAL VE VAZİYETİNİ DERPİŞ ETMEK VE SEDA-YI HUKUKUNU CİHANA İŞİTTİRMEK İÇİN, HER TÜRLÜ TESİR VE MURAKABEDEN AZADE BİR HEYET-İ MİLLİYENİN VÜCUDU ELZEMDİR. BUNUN İÇİN BİLMUHABERE HER TARAFTAN VAKİ OLAN TEKLİF VE ARZU-YU MİLLİ ÜZERİNE, ANADOLU'NUN BİLVÜCUH EN EMİN MAHALLİ OLAN SİVAS'TA MİLLİ BİR KONGRENİN SERİAN İNİKADI TAKARRÜR ETMİŞTİR. BU MAKSATLA, TEKMİL VİLAYAT-I OSMANİYENİN, HER LİVASINDAN, FIRKA İHTİLAFATI DİKKAT NAZARINA ALINMAKSIZIN, MUKTEDİR VE MİLLETİN İTİMADINA MAZHAR, ÜÇ KADAR ZATIN SÜRATLE YOLA ÇIKARILMASI İCAP ETMEKTEDİR. HER İHTİMALE KARŞI, BUNUN BİR MİLLİ SIR HALİNDE TUTULARAK DAĞDAĞAYA MAHAL VERİLMEMESİ VE LÜZUM GÖRÜLEN MAHALLERDE SEYAHATİN MÜTENEKKİREN İCRASI.2-DOĞU VİLAYETLERİ NAMINA 10 TEMMUZ'DA ERZURUM'DA TOPLANMASI MUKARRER KONGRE İÇİN, MEZKUR VİLAYETLERİN MÜDAFAA-İ HUKUK-I MİLLİYE VE REDD-İ İLHAK CEMİYETLERİNDEN MÜNTEHAP AZALAR, ZATEN ERZURUM'A MÜTEVECCİHEN YOLA ÇIKARILMIŞLARDIR. O VAKTE KADAR VİLAYAT-I SAİREMİZİN MURAHHASTAN DA SİVAS'A VASIL OLABİLECEKLERİNDEN, ERZURUM KONGRESİNİN AZASI, TENSİP EDECEĞİ ZAMANDA, UMUMİ TOPLANTIYA İŞTİRAK ETMEK ÜZERE, SİVAS'A HAREKET EDECEKTİR.3-YUKARIDAKİ MEVADA GÖRE MURAHHASLAR, MÜDAFAA-İ HUKUK VE REDD-İ İLHAK CEMİYETLERİ VE BELEDİYELER TARAFINDAN VE SAİR SURETLERLE İNTİHAB EDİLECEKTİR.4-BU MUKARRERATIN TATBİKATINA, 3. ORDU MÜFETTİŞİ MUSTAFA KEMAL PAŞA, ESBAK BAHRİYE NAZIN HÜSEYİN RAUF, BEY, 15. KOLORDU KOMUTANI KAZIM KARABEKİR PAŞA, 13. KOLORDU KUMANDAN VEKİLİ MİRALAY CEVDET VE 3. KOLORDU KUMANDANI MİRALAY REFET BEY, CANİK MUTASARRIFI HAMİT BEY, 2. ORDU MÜFETTİŞİ FERİK CEMAL PAŞA, 12. KOLORDU KUMANDANI MİRALAY SELAHATTİN BEY, 20. KOLORDU KUMANDANI ALİ FUAD PAŞA, BURSA'DA 17. KOLORDU KUMANDAM MİRALAY BEKİR SAMİ BEY, EDİRNE'DE KOLORDU KUMANDANI MİRALAY CAFER TAYYAR BEY VE DİĞER BAZI MÜLKİ VE ASKERİ MÜHİM ZEVAT TARAFINDAN ÇALIŞILACAKTIR. BUNDAN BAŞKA ESBAK MÜŞİR AHMED İZZET PAŞA, NAFİA NAZIRI FERİD BEY VE AYAN AZASINDAN AHMED RIZA BEY GİBİ ZEVATIN FİKİR VE MÜTALAALARI ALINACAKTIR.5-REDD-İ İLHAK VE MÜDAFAA-İ HUKUK-I MİLLİYE CEMİYETLERİNİN VERECEKLERİ TELGRAFLARIN YALNIZ TELGRAFHANELERDE KABUL EDİLEREK ÇEKİLMEMESİ, POSTA VE TELGRAF UMUM MÜDÜRLÜĞÜ'NDEN TAMİM EDİLMİŞTİR. BU HUSUS SURET-İ KAFİYEDE REDDİLEREK MUHABERATIN BEHEMAHAL SERBESTÇE TEMİNİ İÇİN TEZAHÜRATTA BULUNULARAK MUHABERAT TEMİN EDİLECEK VE TEMİN EDİLİNCEYE KADAR TEZAHÜRATA DEVAM OLUNACAKTIR.6-TEŞKİLAT-I ASKERİYE VE MİLLİYE, HİÇBİR SURETLE İLGA EDİLMEYECEKTİR. KUMANDA, HİÇBİR SURETLE TERK VE AHARA TEVDİ OLUNMAYACAKTIR. VATANIN HERHANGİ BİR TARAFINDAN YENİDEN VAKİ OLACAK DÜŞMAN İŞGAL HERAKATI, UMUM ORDUYU ALAKADAR EDECEK VE HASIL OLAN VAZİYETE NAZARAN MÜDAFAA-İ MEMLEKETE MÜŞTEREKEN TEVESSÜL OLUNACAKTIR. BU SEBEPLE, KUMANDANLAR DERHAL BİRBİRLERİNİ HABERDAR EDECEKLERDİR. ESLİHA VE MÜHİMMAT KATİYYEN ELDEN ÇIKARILMAYACAKTIR.